Azərbaycanda Ağdərə rayonu yenidən bərpa edilir. Bu xəbər ağdərəlilər tərəfindən böyük sevinc hissi ilə qarşılanıb. Mövzunun aktuallığını nəzərə alaraq, Ağdərə rayonunun tarixinə aid Türkan İlqar qızının aşağıdakı məqaləsini oxucularımızın diqqətinə çatdırırıq.

Ağdərə toponimi haqqında

Azərbaycan Respublikasının qərbində, Xankəndi şəhərindən 62 kilometr şimalda yerləşən Ağdərə rayonu 1930-cu ildə yaradılıb. Aparılan tədqiqatlardan məlum olur ki, Ağdərənin ilkin adı «İsfahancıq», XIX əsrdə «Hunaşin» və ya «Xonaşen» adlandırılıb. XIX əsrdə Qarabağ düzünün 36- min desyatin hissəsini əhatə edən Xonaşen ərazisi maldar ellər üçün qışlaq yeri idi. Xonaşen toponimi «hun» və «şen» sözlərindən ibarətdir. Vizantiya tarixçisi Feofan yazır ki, 624-cü ildə Vizantiya çarı İrakli Albaniyada «Hun ölkəsi» adlı yerdə xəzərlərlə görüşmüşdü.
Güman etmək olar ki, «Hun ölkəsi» adlı həmin yer məhz Xonaşendir. Məkrli niyyət sahibləri olan erməni «tədqiqatçıları» «şen» sözünün erməni dilinə məxsusluğunu əldə rəhbər tutaraq ərazinin ermənilərə aid olduğunu iddia edirlər. Lakin araşdırmalardan məlum olur ki, «şen» sözü qədim türk mənşəlidir. Belə ki, XIII əsrə aid «Türk-ərəb lüğəti»ndə «şen» sözünün, «məskun», «əhali yaşayan yer», «əhalisi sıx olan yer» mənasmda olduğu göstərilmişdir. L.Z.Budaqovun, İ.M.Dyakonovun, M. Kaşkarinin, H.A.Abelovun tədqiqatlarında göstərilir ki, «şen» sözü sırf türk-müsəlman sözüdür və bu söz «yaşayış yeri», «kiçik məntəqə», «məhəllə», «abad yer» mənasındadır (Abbasbəyli A. Qafqaz geostrategiya məkanında. Bakı, “Azərnəşr”, 2003, 236 s., s. 109.) Ağdərə oronimi «ağ» («kiçik», «qısa», «dayaz») və «dərə» («çay yatağı», «iki dağ arası», «dərin çuxur») sözlərindən düzəlib, «kiçik çay yatağı», «dayaz çuxur» deməkdir. Bu toponimə Azərbaycanın müxtəlif yerlərində rast gəlmək mümkündür. Belə ki, Ağsu rayonu Bico kəndi ərazisində, Şamaxıda, Zəngilanda dərə, Tərtər rayonunda dağ oronimləri, Xızı, Ordubad, Şamaxı, Tovuz, Laçın, Daşkəsən kənd öykonimləri, Girdimançay hövzəsində çay hidronimi Ağdərə adını daşıyır. Əfqanıstan, İran ərazisində də Ağdərə toponiminə rast gəlmək mümkündür Ağdərə Qarabağ düzünü dağlıq hissəsi ilə birləşdirən keçidin adı olmuşdur. Daha ətraflı »

Düşüncələrim, sevgim, ehtiramım

Mən özümü xoşbəxt insanlardan hesab edirəm. Ona görə ki, bütün şüurlu həyatım boyu Ulu Öndər Heydər Əliyevin xalqımız, dövlətimiz üçün etdiklərinin canlı şahidiyəm. Danılmaz həqiqətdir ki, hər bir xalq güclü Lideri ilə qüdrətli olur. O baxımdan Azərbaycan xalqının qürur keçirməyə haqqı var.
Yaşadığım illər ərzində həmişə Ulu Öndərimizin xalqın yanında olduğunu, bu dövləti necə qurduğunu, möhkəmləndirdiyini görmüşəm. Bu, onun Azərbaycana birinci dəfə rəhbərlik etdiyi dövrdə də belə olub, ikinci dəfə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra da.
Ümummilli Liderimizin bir cəhəti bizim üçün xüsusilə qiymətlidir: o, yalnız xalqın xoş günlərində deyil, ən agır məqamlarda belə bizim yanımızda olub və sadə insanlar, bütün ölkə vətəndaşları onun simasında öz xilaskarını görüblər, daim ona güvəniblər.
20 ildir ki, əbədiyaşar Liderimiz fiziki cəhətdən bizimlə deyil. Ancaq bu, yalnız cismani yoxluqdur. Bu gün övladlarımız, gənc nəsil möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin rəhbərliyi altında onun ideyalarını dönmədən uğurla həyata keçirirlər. 44 günlük Vətən müharibəsində qazandığımız Şanlı Qələbə bunun təsdiqi deyilmi?
İndi nəvələrim sonsuz həvəslə Heydət Əliyevin həyat və fəaliyyətini öyrənir, ona həsr olunmuş müxtəlif tədbirlərdə, yaradıcılıq müsabiqələrində iştirak edirlər. Bunun özü də Ulu Öndərin əbədiyaşarlılığının bariz nümunəsidir.
Bəli, bu həyatda ölüm də var, ayrılıq da. Ancaq mən inanıram ki, əbədiyaşarlılıq da var. Belə ömür hər kəsə qismət olmur. Yalnız xalqı, milləti üçün böyük, xeyirxah işlər görən insanlar fiziki yoxluqdan çıxaraq əbədi olaraq insanların yaddaşında yaşayır və xatırlanırlar. Ulu Öndər Heydər Əliyev kimi.

Səttar MURADOV,
əmək veteranı,
Zolgəran kəndi

Qəzetimizin 9 sentyabr 2022-ci il tarixli nömrəsində “Növbəti ad gününü Zabuxda qeyd edəcəklər” sərlövhəli məqalə dərc olunmuşdu.
Məqalədə Laçının Zabux kəndindən olan və rayonumuzun Evoğlu kəndində müvəqqəti məskunlaşan Əlövsət Əliyevin ailəsindən bəhs olunurdu. O zaman Zabux kəndinin ermənilərdən azad edilməsi hamını, o cümlədən ailədəki nəvələri də çox sevindirmişdi və onlar doğma yerlərə qayıdacaqları günü səbirsizliklə gözlədiklərini bildirmişlər.
İndi budur, möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin diqqət və qayğısı sayəsində Əlövsət kişinin 35 yaşında tərk etdiyi doğma yurd abadlaşdırılıb, burada müasir infrastruktur yaradılıb.
İşğaldan azad olunmuş ərazilərə Böyük Qayıdış Prezident İlham Əliyevin imzaladığı “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər” sənədində əks olunan 5 ümummilli məqsədlərdən biridir. Milli Prioritetlərin həyata keçirilməsini təmin etmək məqsədilə dövlət proqramının icrası mərhələli şəkildə həyata keçirilir.
Zabuxa ilk köç karvanı avqustun 25-də gəlmişdir. Bu günlərdə isə Zabuxa köçürülmənin ikinci mərhələsində Əlövsət Əliyevin ailəsi də illər ərzində həsrətində olduğu torpağa ayaq basıb. Daha ətraflı »

Aşağıda dərc etdiyimiz məqalə 29 avqust 1989-cu ildə o zaman “Qızıl Bayraq” adı ilə nəşr olunan qəzetimizdə dərc olunmuşdu. Müsahibənin sonunda sevimli sənətkarımız Baba Mahmudoğlu bütün azərbaycanlıların ürəyindəkiləri ifadə edərək bildirmişdir ki, ən böyük arzusu Qarabağ torpağının üstünü almış buludların tezliklə dağılmasıdır. Təəssüf ki, Baba müəllimə və dünyasını dəyişmiş minlərlə soydaşımıza Qarabağın bugünkü xoşbəxt günlərini görmək qismət olmadı. Ruhları şad olsun!

“Dastan” folklor ansamblı qonağımızdır

Televiziya və radio verilişləri komitəsinin “Dastan” folklor ansamblı bu günlərdə rayonumuzun əməkçilərinin qonağı olmuşdur. Qəzetimizin əməkdaşı Svetlana Əzizova ansamblın rəhbəri Baba Mahmudoğlu ilə görüşərək, ondan müsahibə almışdır. Həmin müsahibəni oxuculara təqdim edirik.
–Baba müəllim, istərdik ki, söhbətimizin əvvəlində rəhbərlik etdiyiniz “Dastan” folklor ansamblı haqqında qısaca da olsa məlumat verəsiniz.
–Məmnuniyyətlə.Bizim “Dastan” folklor ansamblı 1987-ci ildə Azərbaycan KP MK-nın təşəbbüsü ilə təşkil edilib. Ansamblın məqsədi hafizələrdən silinmiş, yaddan çıxmış Azərbaycan xalqının fundamental xalq mahnılarını, təsniflərini, aşıq mahnılarını radionun “qızıl fondu”na yazıb, gələcək nəsillərə çatdırmaqdır. Ağsaqqal, ağbirçəklərlə görüşərək onlardan eşitdiyimiz mahnıları yazır, sonra yenidən işləyib lentə alırıq.
Ansamblımız gənclərdən ibarətdir. 16 nəfər üzvü var. Mənə elə gəlir ki, ansamblın üzvləri haqqında geniş danışmağa ehtiyac yoxdur. Çünki onları tez-tez radio dalğalarında eşidir, televizorda görürsünüz. Xalidə Yaqublunun, Səfa Qəhrəmanlının adı yəqin Sizə yaxşı tanışdır. Daha ətraflı »

Nihal Hacıyeva rayonumuzun Səhlabad kəndində yaşayır. Şəhər 1 saylı tam orta məktəbin IV sinif şagirdidir.
Balaca Nihal öz səsi, səhnə davranışı ilə yalnız tərtərlilərin deyil, onun uğurlarını izləyən hər kəsin qəlbinə yol tapıb, sevilib. Bu günlərdə məktəbli həmyerlimiz hətta paytaxt səhnəsində də çıxış edib və böyük uğur qazanıb. O, Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin 100 illk yubileyi çərçivəsində Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, Heydər Əliyev Mərkəzi və Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin birgə təşkil etdiyi Uşaq İncəsənət Festivalında Estrada oxuma nominasiyası üzrə çıxış edərək, III yerə layiq görülüb.
Bakıdan qayıtdıqdan sonra Nihal redaksiyamızın qonağı oldu. Ondan təəssüratlarını soruşduq. O dedi:
–Festivalda “Ulu Öndər” mahnısını ifa etdim. Mənim üçün bu, böyük fəxr olmaqla yanaşı, adi sözlərlə ifadə olunmayan böyük məsuliyyət idi. Eyni zamanda özümü çox xoşbəxt hiss edirdim. Ona görə ki, xalqımızın Ümummilli Liderinə qəlbimdə olan sevgi və ehtiram sonsuzdur və oxuduğum hər bir kəlmə mənim hisslərimə bürünmüşdü. Səhnədə mən yalnız mahnı oxumadım, həm də Azərbaycan uşaqlarının Heydər Əliyevə olan məhəbbətini nümayiş etdirdim. Daha ətraflı »

Varlıların xəstəliyi

Noyabr ayında bütün dünya Ümumdünya Diabet Gününü qeyd etdi.
Bəziləri bunu xəstəlik deyil, həyat tərzi adlandırırlar. Ancaq adı “şirin” olan bu xəstəlik insanlara bir çox ağrı-acılar gətirir. Ona görə də diabetə adi xəstəlik kimi baxmaq düzgün deyil.
Şəkərli diabet xəstəliyinə rayonumuzun sakinləri arasında da çox rast gəlinir. Onun iki növü – birinci və ikinci tip diabet mövcuddur. Bəzən insanlar özləri şəkər xəstəliyinə tutulmalarını heç bilmirlər və bu, təsadüfi yoxlamalar zamanı üzə çıxır.
Endokrinoloqlar bildirirlər ki, şəkərli diabet genetik xəstəlikdir. Əgər uşaq doğulanda valideynlərin hər ikisi diabetdirsə, uşağa ötürülmə ehtimalı 30-50 faizə qədərdir.
Ümumiyyətlə isə həkimlər bildirirlər ki, bu xəstəliyin yaranma faktorları içərisində birinci yerdə stress, oturaq həyat tərzi və düzgün qidalanmama dayanır. Bunların ha-mısı həyatımızda olduğu üçün, şəkərli diabet sözünü daha çox eşitməyə başlayırıq.
Xüsusən valideynlər uşaqların həyat tərzinə və vərdişlərinə daha diqqətli olmalıdırlar. Qida rasionundakı həddindən artıq şirniyyat, müxtəlif keyfiyyətsiz ərzaqlar da orqanizmdə təhlükəli “şirin” xəstəliyin yaranmasına səbəb olur.

“YENİ TƏRTƏR”

Cari ilin 24 noyabr tarixində Bakıda, Heydər Əliyev Mərkəzində BMT-nin Mərkəzi Asiya Ölkələrinin İqtisadiyyatları üçün Xüsusi Proqramının – SPECA-nın iştirakçı ölkələrinin dövlət və hökumət başçılarının Zirvə görüşü keçirilib. Görüşdə Prezident İlham Əliyev çıxış edib.

Dövlət başçısı deyib ki, hazırda Azərbaycan SPECA-ya sədrlik edir. Cari il BMT-nin Mərkəzi Asiya Ölkələrinin İqtisadiyyatları üçün Xüsusi Proqramının (SPECA) 25-ci ildönümüdür. Daha ətraflı »

25 noyabr Kəlbəcər şəhəri günüdür. Bu günü kəlbəcərlilərlə yanaşı bütün Azərbaycan xalqı sevinc hissi ilə qeyd edir.

“Kəlbəcər” toponiminin mənşəyi qədim türk dilində “çay üstündə qala” deməkdir.

Yaşayış məntəqəsinin yerləşdiyi qayada Tərtər çayı boyunca cərgə ilə düzülmüş qədim süni mağaralar mövcuddur. Kəlbəcər ərazisində 30 min ildən çox tarixi olan qədim yaşayış məskənləri, 6 min il yaşı olan qaya təsvirləri, çöp şəkilli qədim türk əlifbası nümunələri aşkar edilib. Buradakı daş abidələr Şimali Azərbaycanda erkən dövr türklüyün, atəşpərəstliyin, xristianlığın, VII əsrdən isə İslamın yayıldığı dövrlərdə yaradılıb.

Kəlbəcər Azərbaycanın ən yüksək dağ rayonudur. Ən hündür zirvələri Camışdağ dağındakı zirvə (3724 m) və Dəlidağdır (3616 m). Ərazinin çox hissəsi meşəlikdir. Kəlbəcər qərbdə Ermənistan Respublikası, şimalda Daşkəsən, Göygöl, Goranboy, şimali-şərqdə Tərtər, şərqdə Ağdam, Xocalı, cənubda Laçın rayonları ilə həmsərhəddir.

Kəlbəcərə inzibati rayon statusunun verilməsi 1930-cu ilə təsadüf olunur. İşğala qədər rayonun əhalisi 53 478 nəfər təşkil edirdi. Rayonun ərazisi 3054 kv. km. təşkil edir. Rayonda 1 şəhər, 1 qəsəbə, 145 kənd və 55 inzibati ərazi dairəsi mövcud idi.

1993-cü il 2 aprel tarixində Ermənistan Respublikasının Silahlı Qüvvələri tərəfindən Kəlbəcər rayonu işğal edilmişdir. İşğal zamanı 511 dinc sakin öldürülüb, 321 adam əsir götürülüb və itkin düşüb. İşğal nəticəsində Kəlbəcərin əhalisi respublikanın 56 rayonunun 770 yaşayış məntəqəsində müvəqqəti məskunlaşmağa məcbur oldu. İşğal nəticəsində onlarla tarixi-mədəniyyət abidəsi, 97 məktəb, 9 uşaq bağçası, 116 kitabxana, 43 klub, 42 mədəniyyət evi, tarix-diyarşünaslıq muzeyi, 9 xəstəxana, 75 tibbi məntəqə, 23 ambulatoriya, 9 aptek, yüzlərlə inzibati bina, minlərlə mənzil, yüzlərlə maşın, texnika və s. talan edilmiş, dağıdılmış və rayonun milyardlarla manatlıq sərvəti Ermənistana daşınmışdır. Daha ətraflı »

Cari ilin 20 noyabr tarixində İraq Respublikasının Prezidenti Əbdüllətif Camal Rəşid Azərbaycana səfər edib. Onun səfəri ilə əlaqədar Prezident İlham Əliyev mətbuata bəyanat verib.

Dövlət başçısı bildirib ki, diplomatik əlaqələr tarixi boyunca İraq Prezidentinin Azərbaycana ilk rəsmi səfəridir. Cari səfər ölkələrimiz arasında dostluq münasibətlərinin güclənməsinə töhfə verəcək və əməkdaşlığımızda yeni səhifə açacaq.

Bildirilib ki, hər iki ölkənin maraqları qarşılıqlı şəkildə müdafiə olunur. İraq və Azərbaycan müxtəlif beynəlxalq təsisatlarda hər zaman həmrəylik nümayiş etdirir. BMT-də, Qoşulmama Hərəkatında, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatında hər zaman bir-birimizi dəstəkləyirik, bir-birimizin suverenliyini və ərazi bütövlüyünü müdafiə edirik.

Diqqətə çatdırılıb ki, 1990-cı illərin əvvəlində Ermənistan Azərbaycana qarşı təcavüzə başladı, bu, Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazilərinin təqribən 20 faizinin işğalı ilə nəticələndi, etnik təmizləmə siyasəti həyata keçirdi ki, bu da bir milyondan çox azərbaycanlının keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin və ətraf rayonların ərazisindən fiziki qovulması ilə nəticələndi.

Faktiki olaraq sıfır nəticələrə gətirib çıxarmış müxtəlif beynəlxalq vasitəçilik səylərinə baxmayaraq, Ermənistan bizim torpaqlarımızı həmişəlik işğal altında saxlamaq istəyirdi. Mandatı işğala son qoymaq üçün həll yolu tapmaqdan ibarət olan ATƏT-in Minsk qrupu yaradılandan 28 il sonra Azərbaycan beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazilərini özü döyüş meydanında, hərbi gücdən və BMT Nizamnaməsinin özünümüdafiə hüququna dair 51-ci maddəsi ilə bizə verilmiş qanuni imkandan istifadə edərək işğaldan azad etdi. Daha ətraflı »

Ağdam rayonu 1930-cu ildə yaradılıb. Sahəsi 1094 kvadrat km olan rayonun relyefi əsasən düzənlik, qismən dağlıqdır. Ağdam rayonu Azərbaycanın qədim, füsunkar təbiətli torpağı olan Qarabağın mərkəzində – Qarabağ dağ silsiləsinin şimal-şərq ətəklərində, Kür-Araz ovalığının qərbində yerləşir.

“Ağdam” sözü qədim türk dilində “kiçik qala” deməkdir. Uzaq keçmişdə bu ərazidə yaşamış türkdilli qəbilələr özlərini müdafiə etmək üçün əsasən kiçik qalalar tikirdilər. XVIII əsrin birinci yarısında Qarabağlı Pənahəli xan bu şəhərdə özü üçün ağ daşdan imarət tikdirmək barədə əmr verib. Həmin imarət uzun müddət ətraf kəndlərin sakinləri üçün bir növ oriyentirə çevrilib. Bu mənada “Ağdam” – günəş şüaları ilə nurlanmış işıqlı, ağ ev deməkdir.

Rayonun ərazisində XX əsrin 50-ci illərindən başlayaraq aparılan arxeoloji tədqiqat işləri zamanı məlum olmuşdur ki, Ağdamın ərazisi qədim insanların yaşayış məskənlərindən biridir. Arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində müəyyən oldu ki, ilk qədim insanlar rayon ərazisində altı-səkkiz min il bundan əvvəl, yəni, Eneolit dövründə (e.ə. IV-VI minilliyi əhatə edir, “misdaş” dövrü adlanır) yaşamış, qədim əkinçilik və maldarlıq mədəniyyətinə bələd olmuşlar. Burdan tapılan taxıl və üzüm dənələri bir daha sübut etmişdir ki, yerli əhali oturaq həyat keçirmiş və yüksək əkinçilik mədəniyyətinə malik olmuşdur. Arxeoloqlar Üzərriktəpədə apardıqları tədqiqatlar nəticəsində tapılan maddi-mədəniyyət qalıqlarına əsaslanaraq qeyd edirlər ki, bura Qafqazda ilk şəhər tipli yaşayış məskəni və Zaqafqaziyada ən zəngin abidələri olan yerlərdən biri olmuşdur. Daha ətraflı »