Qədir Tərtərli AYB-nin üzvü, “Qızıl Qələm”    mükafatı laureatı                                                                                                                                                                                    Dünən gecə əmim oğlu yuxuma girmişdi. Aprel döyüşlərində şəhid olmuş əmim oğlunu deyirəm. Üzünə baxan kimi sözlü adama oxşadığını hiss etdim. Sözlü adamı tanımaq da mənim əlimdə iki vur ikidi. Uşaqlığımdan beləyəm. Bir adamın ki, diqqətlə üzünə baxdım, o saat bilirəm ki, nəsə bir sözü var.
Nə deyəcəyini, məndən nə soruşacağını əvvəlcədən soruşmaq istəmədim ondan. Bilirdim ki, sözünü ürəyində saxlayası döyül ha, nə vaxtsa deyəcək.
– Əmioğlu, -dedim, səndən çıxmayan iş, nə yaxşı yuxuma girmisən? Elə yadıma düşürdün ki… Deyirdim kaş nə olaydı, əmioğlumnan lap yuxuda olsa da görüşəydik. Bir hal-xoş eləyəydik. Allaha şükür ki, bu istəyim baş tutdu. Hə, əvvəlcə de görüm necəsən, günlərin necə keçir, darıxıb eləmirsən ki, buralarda?
Bir az qaşqabaqlı cavab verdi sualıma. Görünür, nədənsə dilxorçuluğu varmış:
– Necə olacam, burdakı ölülər necədisə, mən də eləyəm. Sizin kimi halva yemirik ki! Yatanda yatırıx, duranda dururux. O ki, qaldı darıxmağıma, necə deyim ey, bilmirəm. Gündü də, keçiririk. Yaxşısı da olur, pisi də. Bir də axı, tutalım ki, darıxdım, darıxıf neyliyəsiyəm ki? Parkı yox, bulvarı yox, gəzməli elə bir yeri yoxdu ki, buraların. Qəvrisannıxdı, qəvirlərdi, bir də ki, mənim kimi ölülərdi burda. Daha ətraflı »

XARABA YURDUN HARAYI

Rayon kimi Zəngilan rayonu 1930-cu ildə təşkil olunmuşdur. Rayonun sahəsi 707 kv.km, əhalisi isə 35.351 nəfərdir. Rayonda bir şəhər, bir şəhər tipli qəsəbə, bir qəsəbə, 81 kənd var idi. Mərkəzi Zəngilan şəhəridir.
XX əsrin sonu Azərbaycan xalqının tarixinə faciələrlə dolu bir dövr kimi yazıldı. Ölkədə mövcud ictimai-siyasi vəziyyət, daxili çəkişmələr, bir-birinə xəyanət edən silahlı birləşmələrin bəd əməlləri torpaqlarımızın itirilməsi ilə nəticələndi. Zəngilan da digər rayonlarımız kimi xəyanətin qurbanı oldu. Təqvimimizdə daha bir qara günün sayı artdı – 29 Oktyabr (1993-cü il)
Zəngilan müharibə alovunun qasırğasını 1990-cı ildən daha tez-tez hiss etməyə başladı. Ermənilər dəmir yolunu bağlayır, qatarları saxlayır, adamları girov götürürdülər. 1992-ci ilin əvvəlindən isə rayonun sərhəd kəndləri döyüş zonasına çevrildi. Yerli əhali özümüzünkülərdən gizləyib saxladıqları ov tüfəngləri ilə torpaqlarımızı qoruyurdular. Ermənilər isə xarici havadarların köməyilə mükəmməl silahlanmışdılar.
Zəngilanın işğalı artıq 1992-ci ildə faktiki olaraq reallaşmışdı. Hərbi işdən az-çox başı çıxan adam bu reallığı görürdü. Aydınlıq olsun deyə, işğala aparan bu yolda xronoloji ardıcıllığa qısa nəzər yetirək:
1992-ci ilin yanvar ayının sonunda ermənilərin Zəngilana mütəşəkkil hücumları başlayır. Fevralın 1-də Günqışlaq, Qazançı, Dərəli və Vejnəli kəndinə basqın edirlər. Artıq döyüşlər intensiv xarakter almışdı. Aprelin 9-da erməni silahlı birləşmələri Qazançı, Seyidlər, Dərəli, Ağkənd, Pirveyis, Günqışlaq kəndlərinə soxulur. Evlərə od Daha ətraflı »

NOVRUZUN MƏNŞƏYİ VƏ TARİXİ

Novruz bayramının mənşəyi qədimdir. İslam dini Yaxın Şərq və Orta Asiya ölkələrində yayıldıqdan sonra Ərəb xilafəti bu ölkələrin xalqlarının adət-ənənələrini, bayramlarını təqib etməyə başladı. Əsrlər boyu dini xadimlər, müxtəlif təriqət nümayəndələri bu bayramı təbii və tarixi köklərindən ayırmağa çalışmış, ona dini, mövhumi libas geyindirməyə cəhd göstərmişlər. Hətta bəzi din xadimləri belə bir fərziyyə uydurmuşlar ki, Novruz bayramı guya IV xəlifə Əlinin hakimiyyətə (656-661) gəldiyi günlə əlaqədardır. Halbuki, imam Əli iyul ayında hakimiyyətə gəlmiş Novruz isə yazda bayram edilir.
Xalqın bayramla əlaqədar keçirdiyi mərasimlər heç bir dini ehkamlar ilə bağlı deyildir. Əksər xalqlar bahar bayramının əsl mahiyyətindən doğan bir sıra adət-ənənələri, oyunları indiyədək saxlamışlar.
Orta əsr müəllifləri Şərq ölkələrində İslam dini yayıldıqdan sonra da Novruz bayramında yaz ənənələrinin, əkinçilik təqvimi etiqadlarının möhkəm yer tutduğunu göstərirlər. Əbu Reyhan Biruni Novruz bayramı haqqında müxtəlif rəvayətlərdən, onun Daha ətraflı »

Papaq atmaq.
Qapıya atılan papağı boş qaytarmazlar.

Qulaq falına çıxmaq.
Əgər gizlin dinlənən evdən xoş söhbət eşidilərsə, bu arzunun yerinə yetəcəyinə işarədir.
Tonqaldan tullanmaq. Tonqaldan tullanarkən bu ifadə deyilir: “Ağırlığım-uğurluğum odda yansın”. Daha ətraflı »

Qədim tarixə malik olan və amma el arasında çox da geniş yayılmayan bayramlardan biri də “Xıdır İlyas” və ya “Xıdır Nəbi” adlandırılan mərasimdir. Bu bayram bir-birindən cuzi fərqlərlə demək olar ki, Azərbaycanın bir sıra bölgələrində keçirilir. Xıdır Nəbi adətən təbiətin oyanması, otların cücərməsi, axar suyun təmizlənməsi və sairə təbii proseslərlə müşayiət edilir. Ta qədimdən xalq təqvimində qış fəsli iki əsas mərhələyə-40 gün sürən böyük çilləyə (22 dekabr – 31 yanvar) və kiçik çilləyə (1 fevral-20 fevral) bölünüb, sonrakı 30 gün isə boz ay adlanıb. Qədim xalq mərasimlərindən biri olan “Xıdır Nəbi” (“Xızır İlyas”) bayramı da çillə günlərinə təsadüf edir. Bu bayramın təsadüf etdiyi günlərlə bağlı tədqiqatçılar arasında müxtəlif fikirlər mövcuddur. Bəziləri bayramın böyük çillədən dörd, kiçik çilədən isə üç gün olmaqla yeddi gün davam etdiyini bildirir. Qarabağın əksər bölgələrində (Cəbrayıl, Laçın, Zəngilan, Kəlbəcər və Füzuli rayonlarında) “Xıdır İlyas” bayramı özünəməxsus mərasimlərlə qeyd olunub. Qışın ortalarında keçirilən bu bayramda azərbaycanlı qadınlar ailəsinin salamatlığı üçün sacda qovurğa qovurar, çay və bulaq kənarında müxtəlif rəngli bir neçə yumurta qoyar və niyyət edərdilər. Ertəsi gün yumurtalara baxardılar. Əgər yumurta qırmızı rəngə boyanmışdırsa yaxşı, qara rəngə boyanırdısa pis əlamətə yozulardı. Yığılmış bayram payını götürüb uşaqlardan birinin evinə toplaşıb bayram edərdilər.
“Xıdır İlyas” mərasimini bölgədə qışın yarısının yola salınması münasibətilə keçirirlər. Bu mərasimdə hamı evdən bayıra çıxar, çoxlu tonqallar yandırardılar. Belə bir inam da var ki, guya mərasimdə Ona mütləq pay verilməlidir. Əgər pay verilməsə, Xıdır İlyas küsər, atını çapıb gedər və ruzi-bərəkəti də özü ilə aparar. Pay verildikdə isə Xıdır İlyas-Xıdır peyğəmbər atını çapıb həmin evlərin hamısına ruzi paylaya-paylaya gedər. ”Xıdır Nəbi” bayramından sonra artıq yalançı çərşənbə gəlir. Daha sonra isə “Xəbərçi çərşənbə” və “Boz ay” gəlir. “Boz ay”dan sonra isə o biri çərşənbələr başlayır. Yəni, bu bayram Novruza giriş bayramıdır. Qədimlərdə kəndlərdə bu bayram keçirilirdi”-Həmin çərşənbələrin ilk üçünə “Oğru üsgü”, ikinci Daha ətraflı »

Novruzun əsas atributlarından biri Novruz süfrəsidir. İnanclarımıza görə, süfrəyə düzülən nemətlər nə qədər bol, çeşidli olarsa, il bir o qədər bərəkətli olar.
Qədim zamanlarda belə bir inanc da vardı: Əgər ailə bütün lazımi nemətləri süfrəyə qoyurdusa, bu, həmin ailənin özünütəsdiqindən xəbər verirdi. Novruz bayramında süfrənin əsas özəlliyindən biri də budur ki, süfrəyə şirin yeməklər qoyulmalıdır. Şirniyyatlardan paxlava, şəkərbura, şirin qoğal, badambura və s. saymaq olar. Bundan başqa, qovurğa qovrulur, müxtəlif şərbətlər, milli içkilərə yer verilir. Adətə görə, süfrəyə “s” hərfi ilə başlayan 7 növ ərzaq qoyulur.
Niyə belədir? Daha ətraflı »

Kosa və keçəl –Azərbaycanda, xüsusilə Novruz bayramında məşhur personajlardır. Onların oyunbazlığı bayrama xüsusi ovqat gətirir Kosa və Keçəl obrazları qışla yazın mübarizəsini əks etdirir: Qış öz yerini yaza təhvil vermək istəmir, yaz isə bu yeri əldə etməyə çalışır. Kosa ilə Keçəlin məzhəkəsinin rəmzi bundan ibarətdir. Çox qədim mənbələrdə Novruz mərasimi ilə bağlı bu obrazlardan istifadə olunub. Onlar ta qədim zamanlardan açıq havada keçirilən meydan tamaşasını gözəlləşdiriblər. Bu personajlar barədə Hüseynqulu Sarabskinin ”Köhnə Bakı” əsərində yazılanlar Novruz ənənələrinin orijinal variantına yaxındır, onların oyunbazlığının geniş mətni həmin əsərdə əks olunub. Daha ətraflı »

Yer üzündə bütün canlıların sağlam yaşaması və böyüməsi üçün torpaq, su və hava lazımdır. Bunlar təbiət adlanır. Təbiət təbib, təbabət sözlərindən götürülüb.
Ulu Tanrı Vətənimin torpağına bütün nemətlərdən bəxş etmişdir. Azərbaycanın təbiəti müalicəvi sularla, min cür gül-çiçəklə, qiymətli metallarla, bir sözlə, yeraltı və yerüstü sərvətlərlə zəngindir. Bu təbiəti seyr etdikcə insanın qəlbi fərəhlə dolur. Əlverişli iqlim şəraitimiz ölkəmizə bitib-tükənməyən bol nemətlər bəxş edib.
Azərbaycanın təbiəti o qədər gözəl və sirlidir ki, yayın qızmar günlərində dağlarımızın başında qar olur. Vətənimin gözəlliklərindən, möcüzələrindən yazmaqla qurtarmaq olmaz. Çünki Azərbaycanın təbiəti rəngarəngdir, bölgələrimizin torpaqları əkinə yararlıdır, zəngin flora və fauna aləminə malik tükənməyən bir xəzinədir.
Torpağımın üstündən əlavə altı da sərvətlərlə zəngindir. Xəzər dənizindən çıxan “Qara qızıl” vətənimi bütün dünyada tanıdır və xalqımıza milyonlarla gəlir gətirir. Yer kürəsində məlum olan 2000-dən artıq palçıq vulkanlarından 344-ü Azərbaycanın şərqində, Xəzər hövzəsində yerləşir.
Respublikada təbiətin qorunmasına böyük qayğı göstərilir. Ən qiymətli və nəsli azalan heyvanlar, bitkilər üçün dövlət təbiət qoruqları yaradılmışdır. Daha ətraflı »

–Son dəblər haqqında nə deyə bilərsiniz?
–Elə geyinirlər ki, arxadan arvadla kişi seçilmir. Cavan qızlar bir yana, bəzən yaşlı qadınların dar şalvarlardan və hər yeri açıq köynəklərdən görünən əzaları az qalır adamın gözünə girsin. Onların əvəzinə adamın özü utanır.
* * *
–Rayonumuzun bu mərkəzi bazarı var ha, bilmirsən orda vəziyyət nə vaxt düzələcək?
–Oranın müdiri insafa gələndə. Bir də ağzında “bazar” deyirsən, orada vəziyyət düzəlsə, onda bazar olmaz ki!.. Daha ətraflı »

“Bizim siyasətimizin mərkəzində Azərbaycan vətəndaşı, onun problemləri, onun qayğıları, onun rifahı dayanır”.
“…Bizim yolumuz inkişaf yoludur… Bundan sonra da Azərbaycan yalnız uğurlar, qələbələr yolu ilə gedəcək”.
“…Biz islahat naminə islahat aparmırıq. Biz məqsədyönlü, düşünülmüş addımlar atırıq ki, ölkəmizin inkişafına yeni təkan verək”.

İlham ƏLİYEV,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti