Xalqıımızın belə bir deyimi var: “Dost dar gündə tanınar”. Bu sözləri yəhudi xalqı haqqında da deyə bilərik. Həm tarixi faktlar, həm də yaxın keçmişimizdə yaşadıqlarımız sübut edir ki, bizi bir-birimizə dost edən cəhətlər çoxdur.

AMEA-nın Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun Antropologiya Mərkəzinin doktorantı kimi tarix üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim etdiyim “Azərbaycanda yaşayan Avropa yəhudilərinin müasir etnomədəni dinamikasının xüsusiyyətləri” adlı dissertasiya işimdə bu mövzunu hərtərəfli araşdırmağa çalışmışam. Müxtəlif vaxtlarda isə ölkəmizdə və xaricdə nəşr olunan çap mediasında “Aşkenaz yəhudilərinin adət və ənənələri haqqında”, “Aşkenaz yəhudilərinin Azərbaycan ərazilərinə gəlmələrinin tarixi”, “Aşkenaz yəhudiləri icmasının ictimai təşkilatları”, “Azərbaycan elminin, mədəniyyətinin və incəsənətinin inkişafında yəhudilərin rolu”, “Azərbaycanda yaşayan yəhudilərin subetnik qrupları haqqında”, “İkinci Dünya müharibəsi zamanı azərbaycanlıların yəhudilərə münasibəti haqqında” və s. elmi məqalələrlə çıxış etmişəm.
Apardığım araşdırmalar nəticəsində belə qənaətə gəlmişəm ki, yəhudilərin Azərbaycana güclü axını tariximizdəki bir neçə mühüm mərhələyə təsadüf edir. Götürək elə Xalq Cümhuriyyəti dövrünü. Məlumdur ki, ömrü az olan, lakin bu az müddətdə azadlığımız, istiqlaliyyətimiz yolunda tarixi işlər görən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin tərkibində yəhudilər də vardı. XIX əsrin əvvəllərində Bakıda neft mədənlərinin işə düşməsi ilə əlaqədar Azərbaycana gələn bu millətin nümayəndələri müxtəlif sahələrdə azərbaycanlılara yaxından kömək göstərmişlər.
Yəhudilərin Azərbaycana gəlməsinin sonrakı böyük dalğası İkinci Dünya müharibəsi illərinə təsadüf edir. Məhz bu zaman xalqımızın humanistliyi, qonaqpərvərliyi, tolerantlığı sayəsində alman faşizminin işgəncələrindən qurtulmağa can atan çoxsaylı yəhudi ailələri respublikamıza pənah gətirmişlər. Daha ətraflı »

XINAYAXDI MƏRASİMİ

Ta insanlıq yaranandan toy adətləri yaranmışdı və bu günümüzə qədər çatmışdı. Təkamül nəticəsində insanlar arasında bir çox mərasimlər yaranmışdı. Bu günümüzə gəlib çatanlar bunlardı: – “Nişan” mərasimi (ad elədi), “Parça biçdi” (qız toyu) “Xına yaxdı” (bəzi yerlərdə xınanahan) mərasimləri və “Toy mərasimi”.
“Xına yaxdı” mərasimi ilk dəfə oda sitayiş edən qəbilələr arasında yayılmışdı. Bitki köklərini əzib, alov rəngində-qırmızı rəngləri günəş simvolu olaraq ovuc-larının içinə dəyirmi formada yaxarmışlar. Xüsusi mahnılar, haxıştalar deyərmişlər.
İndi bir qədər təkmilləşərək bu günümüzə gəlib çatan “Xına yaxdı” mərasimlərinin keçirilməsindən danışaq.
Toydan bir gün əvvəl – cavan qız-gəlinlər toplaşaraq məclis qurur, qıza qırmızı paltar geyindirib başına qırmızı örpək salırlar. Çal-çağırla oğlan evindən xına xonçası qızın qabağına qoyulur. Hər tərəfdən xeyir-dualar verilir: “Ağ günə çıxasan. Odlu-ocaqlı olasan” sədaları ilə haxıştalar deyilir. Əvvəlcə oğlan anası qızın ovcuna pul qoyur, sonra xına yaxılır. Bundan sonra qız-gəlinlər ovuclarına Günəş simvolu sayılan dəyirmi biçimli xına yaxırlar. Yaşlı qadınlar barmaqlarının ucunu xınaya batırırlar. Daha ətraflı »

Yas mərasimi Azərbaycan xalqının, ümumən müsəlmanların, İslam dininə etiqad edən xalqların ən qədim mərasimlərindəndir. Qurani-Kərimin “Ənkəbut” surəsinin 57-ci ayəsində “Hər kəs ölümü dadacaqdır” cümləsi insan övladının bu həyatda əbədi olmadığına, gec-tez tanrı dərgahına köç edəcəyinə sübutdur.
Yaxınlarımızın, dost-tanış və ya qohumlarımızın itkisi hamımız üçün ağrılı yaşantıdır. Biz hamımız haçansa bu acını yaşamışıq. Təsəllimiz isə mərhuma göstərdiyimiz hörmətin nişanəsi–son borcumuzu yerinə yetirməyimizdir. Dərd insanı nə qədər üstələsə də hamımız diqqətimizi mərasimin təşkilinə və keçirilməsinə yönəldir, bu işdə qüsurlara yol verməməyə çalı-şırıq.
Din xadimlərimiz və ayinin icrasının təşkilatçıları mərasimin adət-ənənəyə uyğun olma-sının təminatçılarıdır. Ancaq bəziləri öz şöhrətləri xatirinə təmtərağa yol verirlər. Bu isə qəbuledilməzdir.
Dinimiz mərhum üçün 3,7, 40 və ildönümü mərasimlərini keçirməyi qadağan etmir. Ancaq ölü yiyələrinin xərc-borca girməmək, israfçılıq etməmək şərti ilə. Daha ətraflı »

HÖRMƏT QAZANMIŞ TİBB BACISI

Ahıl yaşda olan bir ana tanıyıram, camaat arasında xətir-hörməti olan qay-ğıkeş bir anadır. Bu qadın çoxlarımızın sayğı göstərdiyimiz, 46 il uşaq xəstəxanasında tibb bacısı işləyən Raya Məmmədovadır. Onunla evində görüşdüm. Xeyli söhbətimiz oldu.
Öyrəndim ki, Raya Məmmədova 1949-cu ildə rayonumuzun Bayandurlu kəndində doğulub. Ailədə hamının sevimlisi olub. Elə iş yerində də, camaat arasında da daim məhəbbətlə qarşılanıb. 1964-cü ildə Ağdaş rayonunda tibb texnikumuna daxil olub və 1968-ci ildə oranı bitirərək rayon uşaq xəstəxanasında fəaliyyətə başlayıb. Raya xanım ilk iş gününü xatırlayaraq dedi:
–Mən ilk gündən hamının sevimlisi olan həkim Cavahir Musayeva, təcrübəli tibb bacısı Rima Xanbutayeva ilə işlədim, həmişə onların təcrübəsindən bəhrələndim. Az vaxtda onlardan tibb peşəsinin incəliklərinə yiyələndim. Sonralar özüm də onlarla tibb bacısının təcrübə toplamasına kömək etdim. 2014-cü ilin aprelində təqaüdə çıxdım. Bu illər ərzində uşaq xəstəxanasının baş həkimləri Zahid Kərimov, Ramiz Mehdiyev, Hicran Rəhimli ilə çiyin-çiyinə işlədim. İş qabiliyyətimə, yoldaşlığıma görə heç zaman narazılıq eşitmədim.Məni təqaüdə də təmtəraqla, hədiyyələrlə yola saldılar. Bütün bunlar mənə qoyulan hörmətin nəticəsi idi. Camaatın razılığı da təmənnasız xidmətimin bəhrəsidir. Peşə attestasiyasından isə həmişə uğurla çıxmışam. Hətta bir neçə çağırış yerli şəhər sovetinə deputat seçilmişəm. Şəhərin mərkəzində asılmış “Şərəf” lövhəsində 10 ildən artıq şəklim asılıb. Bütün bunlar sənətimə vurğunluğumdan irəli gəlirdi. Daha ətraflı »

Məhəmməd Peyğəmbərin (ə.s.)
elm haqqında dedikləri

Alimin ölümü-dünyanın məhvidir.
Ömrünü elmə həsr edən adam heç vaxt ölmür.
Bir saat elmlə məşğul olmaq altmış il namaz və dua ilə məşğul olmaqdan xeyirlidir.
Uşaqlıqdan qazanılmış bilik daşa həkk olunmuş yazıdır.
Elmsiz adamlar diri ikən ölü kimidirlər. Elmlilər isə öləndən sonra da yaşayırlar.
Cənnət anaların ayaqları altındadır.

Toplayanı: Qədir Tərtərli

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti, sevimli müğənnimiz  Gülyanaq Məmmədova Özbəkistan Respublikasının Xalq artisti adına layiq görülüb. Zəng edib birbaşa özü ilə danışıb təbrik etsəm də mətbuat vasitəsi ilə də təbrik etmək qərarına gəldim. SSRİ dağılandan sonra bu yeganə hadisədir ki, keçmiş sovet respublikaları arasında xarici ölkənin müğənnisinə xalq artisti adı verilir. Bu həqiqətən məni sevindirdi. Sevdiyim və hörmət bəslədiyim  müğənnilərdən biri də Gülyanaq Məmmədovadır. Gülyanaq xanımın o cılız canında böyük mərdlik, sədəlik, təbiilik, vətənpərvərlik var. Çox istedadlı müğənni olmaqla yanaşı, Gülyanaq xanım insan kimi, dost kimi bütün insani müsbət keyfiyyətlərə malikdir. Onun doğmalarını, əzizlərini də təbrik edirəm. Elə bilirəm bu uğur yalnız Gülyanaq xanımın uğuru deyil, Azərbaycan xalqının, dövlətinin, mədəniyyətinin uğurudur. Bu sevinc onu sevənlərin sevincidir. Daha ətraflı »

Bəlkə də gənc oxucularımız bil-mirlər ki, 2 ildən sonra 90 illiyini qeyd edəcəyimiz qəzetimiz məhz 17 il bundan əvvəl, 7 illik fasilədən sonra avqustun 20-də “Yeni Tərtər” adı ilə çap olunmağa baş-layıb.
Bu, Tərtərin ictimai həyatında mühüm hadisə idi. Çünki rayon qəzetinin nəşrinin dayanması kollektivimizlə yanaşı, oxucuları da məyus etmişdir.
Həmin ərəfədə “Tərtər” qəzetinin redaktoru Hilal Bayramov və redaktor müavini Əmiraslan Qurbanzadə dünyalarını dəyişdikləri üçün, redaktor vəzifəsi şairpublisist, əvvəllər bizim qəzetdə çalışmış Tofiq Yusifə tapşırıldı. “Tərtər” adı isə “Yeni Tərtər”lə əvəz olundu.
Həmin dövr həm rayonumuzun, həm də qəzetimizin həyatında yeni bir mərhələnin başlanğıcı oldu.
Əlbəttə ki, “Yeni Tərtər”in uğurlarında bütün kollektivimizlə yanaşı 16 il bu qəzetə rəhbərlik etmiş redaktor Tofiq Yusifin, müxbir Əvəz Nəsirovun əməyi var.
Odur ki əlamətdar gündə biz dünyasını dəyişənlərin hamısına Allahdan rəhmət diləyir, qalanlarına isə cansağlığı arzulayırıq.
Həyat belədir, biz dünyadan kö-çürük, amma sözümüz, işimiz, yaradıcılığımız qalır. Tofiq məllimi də bizə xatırladan onun ərsəyə gətirdiyi kitablar, oxunaqlı publisistik məqalələri, lirik şeirləridir.
İllər keçəcək, qəzetin fəaliyyətini araşdıran gənc yazarlar dönə-dönə onun yaradıcılığına müraciət edəcəklər. Rayon qəzeti yaşadıqca, onun ərsəyə gəlməsində zəhməti olan insanlar yaddan çıxma-yacaq.

“Yeni Tərtər”

Tərtərlilər Rza İbrahimovu belə xatırlayırlar

Haqlı deyirlər ki, insan ömrü yaşanan illərlə deyil, bu illərin dəyəri ilə ölçülür. Bəzən qısa bir ömrə o qədər xeyirxahlıq, yaxşı əməllər sığır ki, illər ötdükcə, bunlar unudulmur. Belə ömür yaşayan insanlardan biri də çox cavan yaşlarında dünyasını dəyişən tərtərli həkim Rza İbrahimovdur. Rza həkim 1952-ci il iyul ayının 18-də rayonumuzun Sarov kəndində sadə bir kolxozçu ailəsində anadan olub. Kəndlərində bostançı işləyən İbrahim kişi 7 övladının hamısını zəhmətə alışdırmış və demişdi:
– Hər biriniz həyat yolunu özünüz seçəcəksiniz. Ancaq yadda saxlayın: bütün yolların başlanğıcı zəhmətdən keçir. Zəhməti sevsəniz, qarşınıza çıxan çətinliklərin öhdəsindən gələ biləcəksiniz.
Dərsdən sonra onun yanına köməyə gələn uşaqların əlində kitab-dəftər görən ata sevinirdi:
– Oxuyun, yaxşı peşələrə yiyələnin. İşiniz nə qədər hörmətli olsa da, sizə insanların məhəbbətini qa-zandıran sadəliyiniz və xeyirxahlığınız olacaq. Soy-kökünüzlə, kəndinizlə bağları qırmayın.
Öyüd-nəsihətlərilə uşaqlarının, nəvələrinin qəlbində məskən salan İbrahim kişi 100 il yaşadı. Oğlu Rza onun tövsiyələrinə əməl edərək orta məktəbi müvəffəqiyyətlə bitirib, o zamanki Tibb İnstitutuna daxil oldu. Atasının dediyi kimi, zəhmətə qatlaşaraq, gecə-gündüz oxudu, mühazirələrdən, təcrübədən zəngin bilik topladı. Rayonumuza gənc həkim, savadlı bir mütəxəssis kimi qayıtdı.
1975-ci ildən Rza İbrahimov Tərtər Mərkəzi Xəstəxanasında nevropatoloq kimi fəaliyyətə başladı. Tezliklə rayon mərkəzi ilə yanaşı, kəndlərimizdə də tanındı. Onun xəstələri adətən əsəbi, müxtəlif sar-sıntı keçirmiş insanlar olurdu. Lakin iş yoldaşları da, xəstələrin qohumları da çox zaman təəccüb Daha ətraflı »

Məhərrəm ayı ilə əlaqədar Tərtər Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Müstəqim Məmmədovun rəhbərliyi ilə qərargah üzvlərinin növbəti tədbiri keçirilib.
Rayon İcra hakimiyyətində keçirilən tədbirdə hüquq-mühafizə orqanlarının, icra hakimiyyətinin əməkdaşları və din xadimləri iştirak ediblər.
Tədbiri giriş sözü ilə açan Tərtər Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Müstəqim Məmmədov bildirib ki, Azərbaycanda əsası Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan dövlətdin münasibətləri bu gün dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin həyata keçirdiyi tədbirlər sayəsində ölkəmizin in-kişafına böyük töhfə verib. Rayon rəhbəri ölkəmizin hər yerində olduğu kimi, Tərtərdə də Məhərrəm ayı ilə əlaqədar dini ayin və mərasimləri sərbəst yerinə yetirmək üçün şərait yaradıldığını vurğulayıb. Qeyd edib ki, sülh və əminamanlıq ayı kimi qəbul edilən Məhərrəm ayı ərzində ibadət ocaqlarında ictimai asayişə riayət olunmaqla, təziyə məclislərində Kərbəla şəhidləri ilə yanaşı Vətənimiz uğrunda canlarını qurban vermiş qəhrəman övladlarımızın da əziz xatirəsi ehtiramla anılmalı, moizə və xütbələrdə Vətən təəssübü, milli və dövlət mənafelərimiz uca tutulmalıdır.
İcra başçısı çıxışında vurğulayıb ki, rayon ərazisində 5 məsçid və 1 ziyarətgahda (Ələm ocağı) dini mərasimlərin keçirilməsinə icazə verilib. Küçələrdə, evlərdə ehsan süfrələrinin açılması, dini mərasimlərin təşkili tövsiyə olunmur.
Tərtər Rayon Polis Şöbəsinin rəis müavini Həsən Məmmədov, Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin Tərtər rayon şöbəsinin əməkdaşı Kamal Rəsulov, rayon prokurorluğunun əməkdaşı Məhəmməd Mahmudov Məhərrəm ayı ilə bağlı tədbirlərin mövcud qanunvericilik çərçivəsində keçirilməsinin zəruriliyini diqqətə çatdırıblar. Daha ətraflı »

Müstəqilliymizin qazanılmasından sonra yaranmış tarixi şərait xalqımızın dünya xalqlarının ümumi yazı sisteminə qoşulması üçün yeni perspektivlər açdı və latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının bərpasını zəruri etdi. Bu mənada Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Gününün təsis edilməsi haqqında Ulu Öndər Heydər Əliyevin 9 avqust 2001-ci il tarixli 552 nömrəli Fərmanı tarixi hadisədir.

Ulu Öndər Heydər Əliyev deyib: “Dil hər bir millətin mənliyinin əsasıdır. İnkişaf etmiş zəngin dil mədəniyyətinə sahib olan xalq əyilməzdir, ölməzdir, böyük gələcəyə malikdir”.

Azərbaycan dilinin dövlət dili statusuna yüksəlməsi millətin öz taleyinə sahibliyinin, dövlət qurmaq və qorumaq qüdrətinin, eyni zamanda dilinin zənginliyinin sübutudur. Dil hər bir xalqın varlığının əsas təminatçısıdır. Azərbaycan xalqının da ana dili onun milli varlığını müəyyən edən başlıca amillərdəndir. Ana dili dövlət rəmzlərimiz olan himn, gerb, bayraq kimi müqəddəsdir.

70-ci illərin ortalarından başlayaraq SSRİ-ni təşkil edən respublikaların ictimai-siyasi həyatında dil məsələsi yenidən gündəmə gətirildi. SSRİ Konstitusiyasının qəbulundan sonra milli dillərin sıxışdırılması prosesi daha da gücləndi. Belə bir şəraitdə ana dili məsələsinin təbliği ilə məşğul olmaq cəsarət tələb edirdi. 30-ci illərdə dil məsələsini qabardanlar Sibirə sürgün olunurdu. Hətta milli respublikaların rəhbərləri də ana dili məsələsini gündəmə gətirməkdə aciz idilər. Bütün bunlara baxmayaraq, məhz elə 70-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının rəhbəri olan Ulu Öndər Heydər Əliyev dil məsələsində öz mövqeyini çox cəsarətlə, qətiyyətlə bildirmişdir. Daha ətraflı »