ERKƏN NİKAH VƏ ONUN FƏSADLARI
Hər ailə özlüyündə bir cəmiyyətdir. Bu cəmiyyətin yazılmış və yazılmamış qanunları var. Bu qanunlar isə ailənin formalaşmasını və birgəyaşayış tərzinin davamlı, rahat olmasını şərtləndirən əsas meyarları özündə əks etdirir. Ailənin fərdləri bir-birini başa düşməli, bağışlamağı və güzəştə getməyi bacarmalıdırlar. Ailənin möhkəm təməli məhz bu dayaqlar üzərində qurulur. Həm də ailə milli-mənəvi dəyərlərin daşıyıcısıdır. Əgər bir evdə mental dəyərlərə, adət-ənənələrimizə dərin hörmət yoxdursa, orada qarşılıqlı anlaşma, mehribanlıq və səmimiyyət gözləməyə dəyməz. Çünki bu meyarlar məhz milli-mənəvi dəyərlərə əsaslanır.
Ağıllı kəs müasirliyin və yeni dünya düzəninin əleyhinə gedə bilməz və getsə də özünü pis, gülünc bir vəziyyətdə qoymuş olar. Bu isə, əlbəttə, arzuolunmazdır.
Bir gün Şeyx Şamildən soruşurlar ki, sən adicə bir aul oğlu idin. Necə oldu ki, belə el hörməti qazana bildin?
Şeyx cavab verir ki, bu hörmət öncə ailəmdən başladı. Ömür-gün yoldaşıma ilk gündən böyük hörmət bəslədim. Bunun müqabilində o da mənə çox ehtiramla yanaşdı. Uşaqlarımız aramızdakı bu səmimiyyəti görüb, onlar da bizə dərin ehtiram və hörmət-izzət göstərdilər. Bizim uşaqlara baxıb qonşu uşaqlar, sonra onların valideynləri, bu qonşuya baxıb digər qonşular, beləliklə bütün aul, bu aula baxıb digər aullar və beləliklə bütün Dağıstan mənə hörmətlə yanaşdı…
Bu ibrətamiz misalda böyük bir dünyəvi həqiqət vardır. Doğrudan da, ehtiramın da, hörmətsizliyin də təməli ailədə qoyulur. Bəs ailələrin möhkəmliyi üçün ən başlıcası nələri nəzərə almaq lazımdır? Birincisi, özünə ömür-gün yoldaşı seçərkən onun və ailəsinin mövqeyi, maddi durumu, qızın xarici görkəmi deyil, sevgisi, səmimiyyəti, insanlığı, ağlı, milli-mənəvi dəyərlərimizə münasibəti, ailə haqqında təsəvvürü və digər vacib şərtlər əsas götürülməlidir. Əlbəttə, hamıdan yüksək kamillik də gözləmək düz deyil. Elə şeylər var ki, onlar həyatda yaşadıqca, təcrübə topladıqca qazanılır. Lakin ailənin təməli qoyularkən elə şeylər də var ki, onları mütləq nəzərə almaq gərəkdir. Bunlardan biri, həm də ən vacibi nikah bağlayarkən gənclərin nikah yaşlarının qanunlarımızla tənzimlənən həddidir. Yoxsa gələcək ailə faciəsini indidən təmin etmiş olarıq.
Mənim fikrimcə, erkən nikah ailədə yaşanan bir çox problemlərin yaradıcısıdır. Ustündən hələ uşaqlığın qoxusu getməmiş ailə ağırlığını çiyinlərinə götürən əksər oğlan və qızlar bir az keçməmiş peşiman olur, xəyallarında yaratdığı dünya uçur, darmadağın dağılır, dərd və əzablar içində çırpınmağa başlayırlar. Atalar deyib: “Sonrakı peşimançılıq fayda verməz” və yaxud: “Arxadan atılan daş topuğa dəyər”. Özü uşaq ikən uşaq saxlamağa, anaya möhtac ikən ana olmağa məhkum edilmiş qızcığazın acı taleyini gözlərinizin önünə gətirin, onun için-için fəryadını, əlacsız göz yaşlarını, hıçqırıqlarını özünüzünküləşdirin, yaşadığı ağlar, qara günlərini yaşayın. Onda biləcəksiniz ki, uşaq ikən ər qayğısı çəkməyə vadar olan, ailənin çətinliklərinə tab gətirə bilməyən, sevgi anlayışından xəbərsiz, acı reallıqların caynağında varlığı didilən bu məsum körpələrin günü-güzəranı necə zəhər-zəqquma dönür. Çox acınacaqlıdır ki, bəzi vali-deynlər bunları fikirləşmir, övladlarını uşaq ikən odun-alovun içinə ataraq gözgörəti həyatlarını cəhənnəm əzabına çevirirlər.
Öz çirkin niyyətlərinə çatmaq üçün varlı və vəzifəli ailələrdən evlənənlər də az deyil. Bunların da aqibəti gec-tez boşanmalarla sonuclanır. Ortada əziyyət çəkənlər isə körpələr olur, atalı-analı yetimə dönürlər.
Ailələrin dağılmasında zorakılıq amilləri də az rol oynamır. Bunların arasında isə qadın və məişət zorakılıqları daha geniş yayılıb. Bəzi ailələrdə gender bərabərliyinə əhəmiyyət verilmir, incə və zərif məxluq olan qadınlara qarşı fiziki, cinsi, psixoloji zorakılıqlar tətbiq olunur və yenə nikahların pozulması, ailələrin dağılması, göz yaşı, bədbəxtlik və ata-ana qayğısından məhrum olan yazıq uşaqlar… Təmənnalı evliliyin də axırı çox vaxt belə nəticələnir.
Bəzən milli-mənəvi dəyərlərə cütlük tərəfindən baxış bucağı da eyni olmur. Biri öz soykökünə bağlı, ata-babalarının yaşam tərzinə sadiq, digəri isə ifrat dəbə, Avropanın bizə yad inteqrasiyalarına uyan, qloballaşan müasir dünyanın Azərbaycan xalqı üçün qəbuledilməz sayılan meyarlarına vurğun olur. Belə hallarda yenə də ailələrdə dartışmalar, çəkişmələr başlayır və… sonluq məlumdur.
Milli-mənəvi dəyərlərə söykənməyən, müasirliklə keçmişi uzlaşdıra bilməyən, həddən artıq açıq və çılpaq hərəkətlərə yol verən, geyimdə-kecimdə mentalitetimizi aşağılayan hər hansı bir fərdlə abırlı, həyalı, öz tarixi keçmişinə bağlı bir fərdin birgəyaşayışı heç vaxt uyğun gəlməz.
Valideynlərin təhriki ilə qurulan ailələrdə də belə hallar tez-tez baş verir.
Mən ailələrin dağılmasının bəzi səbəblərini açıqladım. Lakin bunlar dediklərimizlə məhdudlaşmır.
Azərbaycanda orta hesabla bir günə təqribən 25-30 nikah pozulması halı qeydə alınır. Bu isə vəziyyətin nə qədər ciddi olduğundan xəbər verir. Bu, nikahı qeydə alınanların rəsmi statistikasıdır. Nikahdan kənar nə qədər boşanmalar var, onu Allah bilir.
Azərbaycanda qeydiyyat şöbələri bir ildə təxminən 50-60 min nikah, 10-12 min boşanma halı qeydə alır. Ailə quranların cəmi sayını isə dəqiq söyləmək çətindir. Lakin o məlumdur ki, nikah yaşı çatmayan 15-17 yaşlarında qızlar tərəfindən 2015-ci ildə 2295 uşaq dünyaya gətirilib, 2016-cı ilin birinci yarısında isə bu rəqəm 1336 olub. (Bu faktlar rəsmi statistik rəqəmlərdir).
Erkən nikaha məcbur edilən qızlar arasında ana və uşaq ölümü hallarının çoxalması, doğulan uşaqlarda problemlərin olması faktları az deyil. Özü uşaq yaşda olan analar uşaqlarını necə tərbiyə edəcəklər?
Məktəbyaşlı qızların uşaq dünyaya gətirməsi onun öz uşaq dünyasını uçurub məhv edir, sona çatdırır. Erkən nikahlar qızların təhsildən yayınması, nikahdan kənar uşaqların doğulması isə ailə faciələrinin yaranması üçün zəmin olur.
Bu gün ucqar rayon kəndlərimizdə erkən nigah hallarına daha çox rast gəlinir. Belə hallarda xəstə uşaqların doğulması kimi ciddi bir problem yaranır. Sonsuzluq və xəstə uşaqların doğulması kimi dərdlər ən çox erkən nikahlar və qan qohumlarının evlənməsi zamanı baş verir.
Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sözçüsü Gülnarə Məmmədovanın dediyinə görə, sonsuzluq və xəstə uşaqların doğulması ər-arvad arasında müəyyən problemlər yaradır, onların psixoloji durumlarına təsir edir və bu da sonda həmin ailənin dağılması ilə nəticələnir.
Boşanmaların səbəblərindən biri də ərin başqa qadınla nikahdankənar yaşamasıdır: “Qadın ərinin başqa biri ilə qeyrirəsmi yaşadığından xəbər tutduqda əksər hallarda boşanmağa qərar verir”.
Erkən nikahın son acı nəticəsi olan boşanma halları Tərtər rayonunda da baş verir. Ümumiyyətlə, son bir il ərzində rayonumuz üzrə 897 doğum, 575 ölüm, 248 nikahın qeydə alınması və 117 nikahın ləğv edilməsi üzrə aktların dövlət qeydiyyatı həyata keçirilib. Rəsmi məlumatlara əsasən, boşanmalar nikaha girənlərin 47 faizini təşkil edir ki, bu da narahatedici faktdır.
Erkən nikahların və boşanmaların qarşısının alınmasında valideynlər müstəsna rol oynaya bilərlər, onların xoşbəxt ailə həyatını təmin edə və yaxud əksinə, onları bədbəxtliyə düçar edə bilərlər. Bunun üçün bir az ağıllı düşünmək lazımdır.
Əhali arasında və məktəblərdə bu sahədə maarifləndirmə işinin daha da genişləndirilməsinə də ehtiyac duyulur.
Belə hesab edirəm ki, hər kəs bu sahədə lazım gələni etsə, erkən nikah və boşanma hallarının sayı xeyli azalar.
Tofiq Yusif