AZƏRBAYCANIN İQTİSADİ GÜCÜ ARTDIQCA, VƏTƏNDAŞLARIN RİFAHI YÜKSƏLİR
Doğma yerlərə qayıtmaq həsrəti
Qaçqın və məcburi köçkünlərin cəmiyyətimizə inteqrasiyası üçün əlimizdən gələni etdik. Bu gün onlar ölkəmizin inkişafında çox vacib rol oynayırlar.
lham Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zamanı ən çox əziyyət çəkən rayonlardan biri də Tərtərdir. Ancaq tərtərlilər nəinki düşmənə bir qarış torpaq verməyiblər, hətta qonşu Ağdərə ra- yonunun bir sıra kəndlərini erməni işğalından azad ediblər. 1992-ci ildən etibarən Ağdərə qəsəbəsi və 28 kəndi Tərtər rayonunun inzibati tərkibinə verilmişdir. Hazırda keçmiş Ağdərə rayonundan Tərtər rayonuna verilən Ağdərə şəhəri və kəndlərdən 13-ü erməni işğalı altındadır. Qalanlarında isə məcburi köçkünlər yaşayılar. Bu yaşayış məntəqələrinin infrastrukturu düşmən tərəfindən ta-mamilə dağıdılıb. Belə kəndlərdən biri də Çaylıdır.
Çaylı düşmənlə təmas xəttinin bir addımlığında yerləşir. Daim atəşə məruz qalması nəticəsində burada uzun illər sıradan çıxmış infrastrukturu bərpa etmək mümkün olmurdu. 2015-ci ildə dövlətimizin qayğısı ilə Çaylı kəndi də işıqlı günlərə çıxdı. Kəndin icra nü-mayəndəsi Xaliq Hümbətov bildirdi ki, Çaylıda yeni transformator quraşdırılıb, hər bir ailənin elektrik enerjisi ilə fasiləsiz təmin olunması üçün tədbirlər görülüb. Bu, düşmənin gözü qarşısında yaşayıb, işləyən qəhrəman sakinlərin böyük razılığına səbəb olub.
Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komutəsinin Tərtər rayon Şöbəsinin baş məsləhətçisi Nazim Səfərovdan aldığımız məlumata görə, hazırda Tərtər rayonunda 4240 ailə, 14480 nəfər qaçqın və məcburi köçkün məs-kunlaşıb. Ötən illərdə xarici humanitar təşkilatların xətti ilə Bəyimsarov, Seydimli, Sarov kəndlərində və şəhərin özündə iki yerdə onlar üçün daşdan və çiy kərpicdən tikilmiş kiçik qəsəbələr salınıb. Bu qəsəbələrdə 364 ailə yerləşdirilib. Bundan başqa, müvəqqəti olaraq ictimai binalarda 504, təhsil və mədəniyyət müəssisələrində 260, vaqonlarda 20, yol kənarında 250, qohum evlərində 2403, yarımçıq binalarda 356 ailə yaşayır.
Son illərdə dövlətimiz qaçqın və məcburi köçkünlərin problemlərinin həllinə qayğını daha da artırıb. Dünyanı bürüyən iqtisadi böhrana baxmayaraq, Azərbaycanda 2016-cı ildə qaçqınların və məcburi köçkünlərin sosial müdafiəsinin təmin edilməsi, onların məskun-laşma və mənzil şəraitinin yaxşılaş-dırılması ilə bağlı 324,0 milyon manat, o cümlədən dövlət büdcəsindən 224,0 milyon manat, Dövlət Neft Fondundan isə 100,0 milyon manat ayrılacaq.
Dövlət başçısının 2004-cü il 1 iyul tarixli sərəncamı ilə “Qaçqın-ların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı” təsdiq edildikdən sonra Tərtərdə də bu sahədə xeyli iş görülüb. Rayonumuzda məskun-laşmış 272 nəfər–78 ailə Ağdam və Bərdə rayonlarında tikilmiş müasir tipli, hər cür infrastruktura malik qəsəbələrdə evlərlə təmin olunublar. Qısa müddətdə onlar burada özləri üçün bağ-bağça salıb, lazımi şərait yaradıblar.
Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsinin xətti ilə rayonun Azadqaraqoyunlu və Səhlabad kəndlərində 2 ailə üçün ev tikilib. Bunların birinin sahibi, Xocalı faciəsinin şahidlərin-dən olan Solmaz Qəmbərova ilə söhbət etdik. O dedi:
–Vaxtilə Xocalının başına gətirilən müsibətlərə göz yuman Avropa bu gün özü qan çanağına dönüb, ölkəsini tərk edib haradasa sığınacaq axtaran insanların əlində aciz qalıb. Bunlar faciədir. Vaxtilə biz daha böyük faciə yaşasaq da, ayaq üstə dayana bildik, ailəmizi, öv-ladlarımızı yaşatdıq. Ona görə ki, dövlətimizin köməyinə arxalanırıq. Bu gün də həmin qayğını hiss edirik. 1992-ci ildə Azadqaraqoyunlu kəndinə gəlib buradakı köhnə məscidə sığınmışdıq. Bir tərəfdən yaşadığımız müsibətlər, erməni vandalizminin nəticələri, digər tərəfdən ev-eşiyimizin, ən zəruri məişət əşyalarımızın belə olmaması hər birimizi çıxılmaz vəziyyətdə qoymuşdu. Lakin dövlətimizin, Prezidentimizin dəstəyi, kəndin mehriban sakinlərinin qayğısı bizi ruhdan düşməyə qoymadı. Bircə arzumuz var, o da doğma yerlərimizə qayıtmaqdır. İnanırıq ki, bu istəyimizə qovuşacağıq.
Belə nikbin əhvalruhiyyə digər məcburi köçkünlər arasında da hökm sürür. Bu da səbəbsiz deyil. Parisdə UNESCO Baş Konfransı-nın 38-ci sessiyasının Liderlər Forumundakı çıxışında Azər-baycan Prezidenti İlham Əliyev demişdir: “Ermənilər bizim tarixi irsimizi məhv ediblər, lakin onlar bizim iradəmizi, evlərinə geri qayıtmaq istəyən qaçqın və məcburi köçkünlərin, Bakıda və Azərbaycanın digər şəhərlərində dünyaya gələn, öz tarixi torpaqlarına qayıtmaq üçün qəlbində böyük iradə ilə yaşayan insanların nəvə və nəticələrinin iradəsini məhv edə bilməzlər. Onlar geri qayıdacaqlar. Biz Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü bərpa etmək üçün hər şeyi edəcəyik.”
Qəbul edilmiş Dövlət Proq-ramına əsasən bu yaxınlarda ra yonumuzda daha 1170 ailənin mənzil şəraitinin yaxşılaşdırılması reallaşacaq. Bu məqsədlə Tərtərdə 50 hektar ərazidə qaçqın və məcburi köçkünlər üçün yeni qəsəbə salınacaq. Qəsəbə hər biri dördmərtəbəli olmaqla 34 binadan ibarət olacaq. Burada həmçinin məktəb, uşaq bağçası, xəstəxana və digər lazımi müəssisələr əhaliyə xidmət göstərəcək.
Umudlu kənd tam orta məktəbi-nin direktoru Zabil Süleymanoğlu deyir:
–Dövlətimizin, möhtərəm Prezident İlham Əliyevin diqqət və qayğısı sayəsində hər il ölkəmizdə minlərlə məcburi köçkünün mənzil şəraiti yaxşılaşdırılır. Yəni bu təbəqədən olan insanlar da cəmiyyətdə rahat yaşamaq, işləmək, övladlarını tərbiyə etmək imkanı əldə edirlər. Qaçqın və məcburi köçkünlərə həmçinin müxtəlif imtiyazlar verlir, kommunal xərc-lərimiz dövlət tərəfindən ödənilir. Biz bu qayğını yüksək qiymətləndiririk. Bununla bərabər, hər üzümüzə açılan səhəri doğma yerlərimizə qovuşmaq həsrəti ilə qarşılayırıq.
Əhalinin sosial müdafiəsi və təminatı yaxşılaşır
Cari ilin ötən dövrü ərzində Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun Tərtər Rayon Şöbəsinin hesabına 2 milyon 372,1 min manat vəsait daxil olub. Həmin müddətdə 10064 pensiyaçıya 14 milyon 162,1 min manat pensiya vəsaiti xərclənib. Pensiyaların sığorta hissəsi inflyasiya faizinə uyğun olaraq artırılıb. Artım rayon üzrə 10 min 10 nəfərə şamil olunub.
Bu il Tərtər Əhalinin Sosial Müdafiəsi Mərkəzində 5974 sosial müavinət və ünvanlı sosial yardım alan vətəndaşa xidmət göstərilib, 4 milyon 374 min 474 manat vəsait ödənilib. Əhalinin sosial müdafiə-sini gücləndirmək məqsədi ilə mərkəz tərəfindən cari ilin 9 ayı ərzində1134 nəfərə sosial müa-vinət, ümumilikdə 913 ailənin 4081 nəfər ailə üzvünə ünvanlı sosial yardım təyin edilib. Hər bir ailə üzvünə 33,84 manat, ailəyə isə 153 manat vəsait düşüb.
Əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsi məqsədi ilə rayonda 219 nəfər işaxtaran vətəndaşdan 156 nəfəri öz peşə və ixtisaslarına uyğun işlə təmin olunub, 18 nəfərə isə işsizliyə görə müavinət verilir.
Ulu Öndər Heydər Əliyev əlillərlə bağlı problemlərin həllini, onların cəmiyyətə inteqrasiyasını dövlətin qarşısında duran ən mühüm vəzifələrdən biri hesab edir və deyirdi: “Biz əlillər üçün, onların yaşaması, əmək fəaliyyətinə cəlb olunması, öz daxili imkanlarından, istedadlarından istifadə etmələri üçün daha da geniş şərait yaradacağıq.” Hazırda öz iqtisadi potensialını getdikcə artıran Azərbaycan bu sahədə fəaliyyətini BMT-nin “Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” Konvensi-yasında nəzərdə tutulmuş mü-tərəqqi yanaşmalar əsasında qurur.
Tərtər cəbhə bölgəsi olduğu üçün, burada əlillər və məhdud imkanlı şəxslərlə bağlı problemlər daha çoxdur. Belə ki, Qarabağ müharibəsində rayonumuz 300-dən çox şəhid verib, 1000-ə yaxın müharibə veteranı var, bunlardan 300-dən çoxu əlildir. Qarabağ Müharibəsi Veteranları, Əlilləri, Şəhid Ailələri İctimai Birliyi Tərtər Rayon Şöbəsinin sədri Suliddin Yusibov deyir ki, bu təbəqədən olan insanların daimi olaraq qayğı və diqqətə ehtiyacı var. Əvvəllər onlar müavinət və pensiyaların az olmasından, yaşayış şəraitinin pisliyindən, xüsusi nəqliyyat vasitələrinin olmamasından şikayət-lənirdilər. Tədricən bu problemlər həll olunur. Son illərdə rayonda şəhid ailələri və əlillər üçün iki 16 mənzilli, bir 24 mənzilli və bir 54 mənzilli bina, 15 fərdi ev tikilib istifadəyə verilib. Hal-hazırda isə 10 fərdi ev inşa olunur. Bunların 3-ü şəhərdə, qalanları isə rayonun kəndlərində tikilir. Suliddin Yusibov deyir ki, bölgələrdə əlillər fərdi evlərin tikintisinə üstünlük verirlər. Çünki həyətyanı sahəsi də olan belə evlərin sahibləri şəxsi təsərrüfatla məşğul ola bilirlər ki, bu da ailə büdcəsinə əlavə gəlir gətirir.
Son illər rayonda pulsuz minik avtomobili ilə təmin olunan əlillərin sayı 100-ə çatıb. Elə bu yaxınlarda Böyük Vətən müharibəsi veteranı Abbasqulu Bayramov, Qarabağ müharibəsi veteranı, keçmiş topçu Eldəniz İbadov da dövlət tərəfindən avtomobillə təmin olunublar. Evoğlu kəndinin sakini, ömrünün ahıl çağını yaşayan Abbasqulu Baba-yev deyir:
–Əlillərə, xüsusən yaşlı nəslin nümayəndələrinə göstərdiyi qay-ğıya görə Prezident İlham Əliyevə minnətdalığımı bildirirəm. İndi öz maşınımla ürəyim istədiyi zaman həkimə gedirəm, övladlarımı yox-layıram.
Hər il təsdiq olunan Dövlət Proqramları çərçivəsində rayonda əlillərin sanatoriya müalicəsi, onlara bərpa-müalicə xidmətlərinin göstərilməsi də diqqət mərkəzində saxlanılır. Ötən il onlardan 15 nəfəri Naftalan şəhərindəki sanatoriyada istirahət edib və müalicə olunub. Əvvəlki illərdə isə əlillərin Qəbələdəki, Mərdəkandakı istirahət evlərinə göndərilməsi təşkil edilib.
20 nəfər isə Bakı Protez-Ortopedik Bərpa Mərkəzinin xidmətindən istifadə edir.
Buna görə də, ağrı-acılara baxmayaraq, əlillər müxtəlif sahələrdə işləyir, hətta məsul vəzifələr daşıyırlar. Eyni zamanda, müharibə əlillərinə 2008-ci ildən ödənilən Prezident təqaüdlərinin məbləğinin artımı böyük razılıq hissi ilə qarşılanıb.
Hər il Əlillər Günü münasibətilə rayonun ən yaxşı şadlıq saray-larından birində tədbir təşkil olunur. Belə mərasimlərin keçirilməsində məqsəd yalnız onları əyləndirmək, könüllərini almaq deyil. Burada hər kəs öz istəyini, tələbini rayon rəhbərinə çatdıra bilir və əlbəttə ki, keçmiş döyüşçülər, köhnə dostlar bir-birilə görüşür və birlikdə onlara həsr edilmiş təqvimin bir gününü yaşayırlar.
Tərtərdə Qadın Əlillər Cəmiyyəti də fəaliyyət göstərir. Bunlardan bəziləri müharibə dövründə rayonumuza düşən mərmilərin part-laması nəticəsində əlil olanlardır, bəziləri anadangəlmə əlildirlər. Bu qadınlar sağlamlıq cəhətdən məhdud olsalar da, qəlblərinin genişliyi və isdedadları ilə nümunədirlər. Onlar respublika səviyyəli sərgi və baxış-müsabiqələrdə iştirak edərək, müvəffəqiyyət qazanırlar. Belə tədbirlərin keçirilməsinə daim dəstək verdiyinə görə əlil qadınlar Heydər Əliyev Fonduna və onun prezidenti Mehriban xanım Əli-yevaya öz minnətdarlıqlarını bildirirlər.
Yaşlılara qayğı, hörmət Azərbaycan xalqının ən gözəl xü-susiyyətlərindən biridir. Qocalar bu qayğı ilə ilk növbədə ailədə əhatə olunurlar. Lakin təəssüf ki, bəzən insanlar ömürlərinin ahıl çağını tənha başa vururlar. Rayonumuzda tənha və kimsəsiz insanlar unudulmur, xüsusilə bayram günlərində rayonun rəhbər işçiləri də başda olmaqla onların qapıları döyülür, ehtiyacları öyrənilir, hər birinə sovqatlar çatdırılır. ƏSMM-nin xətti ilə tənha insanlara xidmətlər göstərilir.
Son zamanlar əhalinin sosial cəhətdən qayğıya ehtiyacı olan təbəqəsi tərəfindən razılıq hissi ilə qarşılanan tədbirlərdən biri də Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə dərman preparatlarının satışında, onların qiymətlərində qayda-qanunun yaradılmasıdır. Ona görə ki, dərmanlardan ən çox istifadə edən qocalar və əlillərdir. Əgər əvvəllər eyni dərmanlar rayonun ayrı-ayrı apteklərində müxtəlif qiymətlərə satılırdısa, indi bu sahədə vahid qiymətlər tətbiq olunur və qoca, yaxud əlil insanın saatlarla daha ucuz aptek axtarışına ehtiyac qalmır.
Prezidentimizin siyasətini daim dəstəkləyən, onun ətrafında sıx birləşən tərtərlilər inanırlar ki, Azərbaycanın siyasi qüdrəti artdıqca, əhalinin həyat səviyyəsi daha da yaxşılaşacaq və bu gün hər bir azərbaycanlının ən böyük dərdi olan Qarabağ problemi öz həllini tapacaq.
Svetlana Bağırova
(Azərbaycan Respublikasınin Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiyaVasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun keçirdiyi müsabiqəyə təqdim etmək üçün)