ƏXLAQSIZ DİN, DİNSİZ ƏXLAQ OLMUR
Əgər dinlə əxlaq elminin rabitəsinə diqqət etsək görərik ki, bu rabitə ümum ilə xüsusun rabitəsidir. Yəni din ibarətdir: əqaid, əxlaq, əməli əhkamlar. Ancaq insanda olan dinlə əxlaqın rabitəsini gözdən keçirtsək görərik ki, dinlə əxlaqın rabitəsi mükəmməl bir rabitədir. Din gəlib ki, əxlaqı təkmilləşdirsin. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Mən əxlaqın yaxşılıqlarını təkmilləşdirmək üçün məbus olmuşam”. Ona görə də hər iki halda din və dindarlıq əxlaqsız olmaz. Əxlaq da din olmadan naqis qalar.
İslam əxlaqının tövhid kimi kökləri vardır. Din həqiqətdə əxlaq sütununun üzərində qurulmuşdur. Allaha etiqad bəsləmək bütün əxlaq fəaliyyətlərinin mehvəridir. İnsanda Allaha yaxınlaşmaq stimulu yardır.
Şəhid Mütəhərri buyurur: “Allahı tanımaq – əxlaqın sütunudur. Insaniyyət əxlaq olmadan məna kəsb etməz. Həm də mənəvi məsələ əxlaq olmadan məna qazanmaz. O zaman ki, bəşər ruhunda sütun olmaz, insanlıq nə üçün olar? (Bu əxlaqın) sütunu yoxdur”.
Belə bir sual yaranır ki, əgər iman olmadan əxlaqlı olmaq mümkün deyilsə, bəs niyə Avropa ölkələrinin bir çoxunda yalandan, töhmətdən, oğurluqdan çəkinirlər?
Şəhid Mütəhərri bu haqda buyurur: “Bu sözləri çox eşitmişəm. İnsanın üç növ mənliyi vardır.
1. Şəxsi mənliyi.
Bəzi vaxtlar insan ancaq özünü görür və ətrafında elə bir dairə çəkib ki, özündən başqasını görməsin. Özündən başqa hamısı bu dairədən xaricdə qalırlar. Bu, özünə pərəstişin zəif formasıdır.
2. Ailə mənliyi.
Bəzi vaxtlar insan ancaq öz ailəsini görür. Onunla çox gözəl və mehriban rəftar edir. Ancaq evdən bayırda bütün rəzil sifətlərini nümayiş etdirir.
3. Milli mənlik.
Bəzən görürük ki, insan öz millətindən başqasını görmür və bu ailə mənliyinə bənzəyir. Yəni ailə üzvlərinə qarşı düz danışar və mehribandır, öz millətinə qarşı mehribandır, ancaq başqa millətlərə qarşı belə deyildir.
Avropa ölkələri də bu cürdür. Öz millətinin etdiklərini dəyərli hesab edir, ancaq başqa millətləri saymamazlığa vurur”.
Nəticədə demək olar ki, din və əxlaq bir-birindən ayrılmaz bir varlıqdır. Dinsiz əxlaqın mənası olmadığı kimi, əxlaqsız dinin də dəyəri olmaz. Hər ikisi bir-biri ilə rabitədə həqiqi din və dindarı yaradarlar.
İmam Sadiq (ə) buyurur: “Əgər sənin ömründən iki gün qalsa, bir günü əxlaq və ədəbin üçün qərar ver ki, ondan ölüm günündə yardım alasan”.
İmam Musa Kazım (ə) buyurur: “Ən lazımlı elm – qəlbin xeyrinə və ziyanına olana agahlığın olmasıdır”.
Redaksiyadan: Dövrümüzdə bəzi “dindarlar” əxlaqi keyfiyyətlərə fikir vermir, din pərdəsi altında dinin haram buyurduğu əməllərlə məşğul olurlar. Belə dırnaqarası din adamları cəmiyyətimizdə təəssüf və çaşqınlıq yaradır. Ümumiyyətlə, adını “molla” qoyub mollaya yaraşmayan və küfr əməllərlə məşğul olan “din adamları”na bir çoxumuz rast gəlmişik. Əxlaqi keyfiyyəti olmayan, İslam elmindən bixəbər, qəbirstanlıqlarda sadə adamların cahilliyindən istifadə edən xurafat fırıldaqçılara qarşı hamımız birlikdə mübarizə aparmalıyıq.