Dil bəşəriyyətin mənəvi dünyasının bir parçasıdır. Hazırda dünya əhalisinin sayı 7 milyarda çatmışdır. Dünyada yaşayan xalqlar özlüyündə hərəsi öz mənsub olduğu xalqın–mənəvi dünyası olan dilin övladıdır.
Dünya dillərinin sayı son məlumatlara əsasən 3700-ə bərabərdir.
Bu dillər arasında elələri var ki, həmin dildə danışan adamların sayı çox azdır. Elələri də var ki, Çin, Hindistan kimi ölkələrdə dünya əhalisinin 3,2 hissəsi yaşayır.
İnsan şüurlu varlıq olmaqla qazandığı dilin davamçısına çevrilir.
Şimaldan Cənuba, Qərbdən Şərqə olan ölkələr sırasında Mənim Vətənim–Azərbaycanım var. Azərbaycanı bütün dünyaya tanıdan zəngin dilim var. Bu dil əsrlər boyu mübarizələr mühitində çarpışmaqda olub. Mübariz xalqın mübariz dilidir Ana dilim.
Tarixin sübh çağından doğulan dillərdən biridir Azərbaycan dili.
Deməli, tarix gözünü açanda gördüyü insanların, xalqların, millətlərin biri də şumerlər-oğuzlar idi.
Oğuz xalqları öz zəngin dövlətlərini yaratdılar.
Başqa xalqlar öz tarixini öz dilində yazırdı. Oğuzlar öz dilinin zənginliyindən istifadə edib, daş kitabələr yaratdı.
Digərləri çox vaxt tarixini belə başqa xalqların dilində yazardı.
İmperiyalar azsaylı xalqların həm torpağını, həm də dillərini işğal edirdilər. Təkcə Türk xalqları bunu ədalətlə idarə edərdi.
Sovet imperiyasının apardığı ruslaşdırma, İngiltərənin apardığı ingilisləşdirmə, Fars imperiyasının yürütdüyü farslaşdırma, Ərəb xilafətinin ərəbləşdirmə siyasətlərindən fərqli olaraq onların dilinə hörmətlə yanaşardılar.
Adını çəkdiyimiz xalqlardan Azərbaycan türkləri zaman-zaman öz dilini yaşatmış, bu dildə bütün dünyada tanınan sənət əsərləri yaratmışlar. Torpaqlar işğala məruz qalır, yaradılan əsərlər yandırılır. Ancaq dil elə bir sərvətdir ki, onu işğal etmək, yandırmaq, unutdurmaq olmur.
200 ildir ki, Rus imperiyası, fars imperiyası öz planları əsasında əvvəl Cənubi Qərbi Azərbaycanı işğal etməklə azərbaycanlıları öz yurd-yuvalarından didərgin saldılar. Davamı Qarabağ oldu.
Bu gün Zəngəzur, Vedi, İrəvan, Göyçə torpaqları, Şuşa, Laçın, Zəngilan, Qubadlı elləri qaçqın və didərgin olublar.
Özləri ilə apardıqları ən zəngin xəzinə, Azərbaycan dili oldu. Deməli, dil ən qiymətli xəzinədir.
Xəlil Rza Ulutürkün dediyi kimi:
Məhv olarsa bir gün bu dil
Göygöl onda Göygöl deyil.
Öz dilini sən qala bil.
Qərbə, Şərqə işıq saçan
Füzulini sən qala bil.
Bu dildədir yüz abidə, min abidə,
Xilafəti parçalayan Babəkimin qəzəbi də!
Azərbaycan xalqı öz dilini qorumalı, gələcək nəsillərə əmanət etməlidir.
Mənim dilim bu gün 50 milyon Azərbaycanlının danışdığı, dövlət dili statusu olan bir dildir.
Bu dilin zəngin fonetik, orfoepik, qrammatik qanunları var. Bu dili qorumaq, onun təmizliyindən başlayır. Ana laylası, bayatı, dastan, atalar sözüdür mənim dilim.
Mirzə Cəlilin, Sabirin, Nəsiminin, Şəhriyarın, Füzulinin dili olan bu dili qorumaq, sevmək lazımdır.
Cəfər QULİYEV,
Qapanlı kənd tam orta məktəbinin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi